Το απώτερο Μαύρο Μέλλον των ελληνικών τραπεζών

Του Σοφιανόπουλου Παναγιώτη

Γιατί οι προοπτικές των ελληνικών τραπεζών είναι αδύναμες και μακροπρόθεσμα

Χρηματιστηριακά, οι τράπεζες αποτελούν μια βασική κατηγορία επιλογών, λόγω του μεγέθους τους και του κομβικού τους ρόλου σε κάθε οικονομία. Οι οικονομίες όλων των χωρών στην σύγχρονη εποχή, βασίζονται στις τράπεζες.

Έτσι λοιπόν και στην Ελλάδα αλλά και παραδοσιακά, οι μετοχές των τραπεζών, αποτελούν εκ των βασικών χρηματιστηριακών επενδυτικών επιλογών. Βεβαίως στην χώρα μας, λόγω της κρίσεως των τελευταίων ετών, που στην ουσία χρεοκόπησε τις τράπεζες, οι χρηματιστηριακές τους αποτιμήσεις έχουν εξαϋλωθεί. Ωστόσο, τώρα που η κυβέρνηση μιλάει για έξοδο από τα μνημόνια και καλλιεργεί μια αισιόδοξη οπτική, ίσως και λόγω επερχόμενων εκλογών, με την επιστροφή του ΑΕΠ σε αύξηση κλπ, κλπ, πολλοί εκ των ασχολουμένων με τις χρηματιστηριακές επενδύσεις, αρχίζουν να σκέφτονται εντονότερα, μήπως τώρα, είναι καλή στιγμή για να αγοράσουν τραπεζικές μετοχές (ελληνικών τραπεζών πάντα) εν όψει της ανάκαμψης και της εκτιμούμενης ανάπτυξης κατά τα επόμενα χρόνια.

Έχουμε λοιπόν τον πιο κοντινό ορίζοντα, που τον ορίζω έως δύο με τρία χρόνια, αλλά και τον περισσότερο μακρινό, τον πραγματικά βαθύ ορίζοντα, ενός χρονικού πλαισίου τουλάχιστον 10ετίας, και ενδεχομένως 20 και τριάντα ετών.

Όσον αφορά στις αδυναμίες των τραπεζών, που θα ωθήσουν στο να υποαποδώσουν χρηματιστηριακά κατά την προσεχή τριετία, έχουν αναλυθεί αρκετά καλά σε ένα άρθρο που διάβασα και εγώ, του Γρηγόρη Σαμπάνη, το οποίο με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο – θα μπορούσα να το είχα γράψει και εγώ – και για λόγους οικονομίας χρόνου, δεν το αντιγράφω εδώ, αλλά σας δίδω την πηγή του, να το διαβάσετε από εκεί: πηγή ΕΔΩ.

Όσον αφορά στην πραγματικά μακροχρόνια προοπτική των ελληνικών τραπεζών την οποία εκτιμώ ως αδύναμη και συντείνω στην διαπίστωση ότι οι μετοχές τους μακροχρόνια μπορούν να υποαποδώσουν έως και έντονα σε σχέση με μετοχές άλλων κλάδων και άλλων εταιρειών, οι σκέψεις μου είναι οι ακόλουθες:

Οι τράπεζες είχαν για πολλά πολλά έτη ενδιαφέρον και χρηματιστηριακά, λόγω του κομβικού τους ρόλου για την οικονομία, που ανέφερα στην πρώτη παράγραφο. Για να διατηρήσουν το ενδιαφέρον τους, χρηματιστηριακά, θα πρέπει λοιπόν να διατηρήσουν αυτό τον κομβικό λειτουργικό τους ρόλο και μέγεθος, για την ελληνική οικονομία και εντός αυτής. Εάν για όποιους λόγους, ο κομβικός τους ρόλος δεν επιστρέψει στα προ κρίσεως επίπεδα, τότε είναι σαφές ότι θα συντρέξει ισχυρός λόγος, για να υποαποδώσουν. Πόσο δε μάλιστα, εάν με τον χρόνο η παρουσία τους και ‘βαρύτητά’ τους, εντός της ελληνικής οικονομίας, μειωθεί.

Βεβαίως κάποιος, μπορεί να μην του έρχεται στο μυαλό, πως είναι δυνατόν να μειωθεί η παρουσία τους και ‘βαρύτητά’ τους, δεδομένου του κομβικού τους ρόλου που έχουν για την λειτουργία της (κάθε) οικονομίας. Οι περισσότεροι ενασχολούμενοι με το χρηματιστήριο, θα ‘βλέπουν’ για το μέλλον, ότι οι τράπεζες θα επιστρέψουν αναπόφευκτα στα προ κρίσεως επίπεδα ή περίπου σε αυτά, κάτι που αν συμβεί θα συμβάλλει στο να αποδώσουν παρόμοια με τον γενικό δείκτη του ΧΑ ή μερικώς, ίσως και για να υπεραποδώσουν. Στην σκέψη των περισσοτέρων, επικρατεί αυτό το ‘αναπόφευκτα’, διότι έτσι έχουν μάθει να σκέφτονται, καθώς οι άνθρωποι (όχι μόνο οι Έλληνες, όλοι οι άνθρωποι) βασίζονται στις συνήθειες και στην ακολουθία patterns, τους αρέσει το γνώριμο.

Γιατί όμως οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι αναπόφευκτο ότι θα επιστρέψουν στα προ κρίσεως επίπεδα και κομβικό τους ρόλο και παρουσία ή περίπου σε αυτά, πράγμα που εάν εκτιμούσα ότι θα συνέβαινε, θα ήμουν και εγώ θετικός για την μακροχρόνια προοπτική τους, και ξανατονίζω ότι αυτό σημαίνει, επενδυτικό ορίζοντα τουλάχιστον 10ετίας;

Διότι την παρουσία και μεγέθη που είχαν οι ελληνικές τράπεζες στην οικονομία μας, την είχαν από την λειτουργία τους, ήτοι την χρηματοδότηση (των επιχειρήσεων και νοικοκυριών και καταναλωτών). Όμως αυτά που είχαν προ κρίσεως, είχαν επιτευχθεί με υπερμόχλευση, η οποία δεν μπορεί να επαναληφθεί. Επομένως, ακόμα και εάν επιστρέψουν οι τράπεζες σε συνθήκες λειτουργικής ‘ομαλότητας’, αυτή θα απέχει παρασάγγας από την έκταση της παρουσίας τους και ‘βαρύτητα’ που είχαν στην ελληνική οικονομία στις δεκαετίες του ’90 και ‘00s. Βεβαίως, οι ενδείξεις που ‘διαβάζω’, απέχουν και από αυτή την θετική θεώρηση, του να επιστρέψουν δηλαδή σε συνθήκες μόχλευσης (όχι υπέρ όμως), που σημαίνει ότι το πιθανότερο είναι να επιστρέψουν, αρχής γενομένης σε μια 5ετία από σήμερα και με επενδυτικό ορίζοντα τουλάχιστον 10 ετών (ο ελάχιστος), σε συνθήκες αδύναμης και ήπιας ανάπτυξης και επέκτασης. Άλλωστε, αυτά περιέγραψε ο κ. Γρηγόρης Σαμπάνης στο άρθρο του.

Όμως επειδή μιλάω για ενδεχόμενο πραγματικά μακροπρόθεσμης επένδυσης σε αυτές (όπως άλλωστε μιλάω και στο βιβλίο μου, και προτρέπω σχετικά, δείτε στο τέλος του άρθρου), με ορίζοντα τουλάχιστον 10ετίας, ακόμα και την παραπάνω σχετικά θετική οπτική, που ανέπτυξα στην αρχή της προηγούμενης παραγράφου, την βλέπω μάλλον ως ιδιαίτερα αισιόδοξη, αφού παραβλέπει άλλες πιθανότερες εξελίξεις, που εάν συμβούν, θα συμβάλλουν στο να παραμείνουν οι ελληνικές τράπεζες, σε γενικές γραμμές αδύναμες και ενδεχομένως σε συρρίκνωση όσον αφορά στην έκταση της παρουσίας τους (και ‘βαρύτητάς’ τους) στην ελληνική οικονομία. Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι εξελίξεις;

Ήδη λόγω της κρίσεως που έχει χτυπήσει τις τράπεζές μας και που τις υποχρεώνει να περιορίζουν το δυνατόν τα λειτουργικά τους κόστη, αλλά και από την γενικότερη τάση διεθνώς, το internet banking, αλλιώς e-banking κερδίζει έδαφος έναντι της παραδοσιακής τραπεζικής λειτουργίας μέσω των φυσικών καταστημάτων. Επειδή λοιπόν δεν είναι απότοκο μόνο της κρίσης, αλλά μια γενικότερη τάση διεθνώς, αυτό θα συνεχιστεί και θα παρουσιαστεί πολύ εντονότερο ως φαινόμενο, στα επόμενα χρόνια, σε βάθος 10 ή 20 ή ακόμα περισσότερο, 30 ετών.

Ήδη από σήμερα, στις περισσότερες τράπεζες της χώρας μας, ενώ έχουν π.χ. τρεις ή τέσσερις θέσεις ταμείων, πλέον λειτουργούν μόλις ένα ταμείο, με τον κόσμο συχνά πυκνά να δυσφορεί που τον ωθούν είτε στα ATMs, είτε στην ηλεκτρονική τραπεζική (e-banking). Αν αυτό συμβαίνει ήδη, φανταστείτε τι επέκταση θα σημειώσει το e-banking στα επόμενα 20 ή 30 έτη. Ίσως τα φυσικά καταστήματα, να εκλείψουν ή να τείνουν να εκλείψουν · οι τραπεζικές δραστηριότητες από τις καταθέσεις και αναλήψεις έως και τις χρηματοδοτήσεις, θα γίνονται ηλεκτρονικά, από όπου βρισκόμαστε (στο γραφείο μας, στην εργασία μας, σε υπαίθριο ανοιχτό χώρο, οπουδήποτε) μέσω των υπολογιστών, tablets και smartphones. Η τραπεζική δραστηριότητα διεθνώς, θα εξελιχθεί σε τράπεζες τύπου amazon, χωρίς δηλαδή φυσικά καταστήματα ή σχεδόν χωρίς. Τονίζω ότι μιλάω για 2 ή 3 δεκαετίες από σήμερα. Αυτό, προσωπικά μου φαίνεται όντως αναπόφευκτο, ως εξέλιξη. Γιατί αναπόφευκτο;

Διότι:

α. είναι ένα φαινόμενο που ήδη παρατηρείται και έχει μια τάση,

β. εξυπηρετεί την ανάγκη του να γίνουν οι ίδιες οι τράπεζες αποδοτικότερες με το να περιορίσουν τα (υψηλά) κόστη λειτουργίας που έχουν τα φυσικά καταστήματα ή το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολείται στην προσωπική εξυπηρέτηση των πελατών (στα φυσικά καταστήματα),

γ. ο κόσμος, οι αυριανοί χρήστες των τραπεζικών εργασιών (από καταθέσεις και αναλήψεις, έως μεταφορές κεφαλαίων και χρηματοδοτήσεις) θα είναι συγκριτικά με σήμερα, σε πολύ πιο μεγάλο βαθμό εξοικειωμένοι με την χρήση της τεχνολογίας και e-banking, επομένως θα είναι ένα κοινό απολύτως δεκτικό σε μια τέτοια εξέλιξη – ήδη από σήμερα η νέα γενιά, σου δίδει την εντύπωση ότι ξέρει από υπολογιστές και τεχνολογία, από το DNA της, με το που γεννιούνται,

δ. το φυσικό χρήμα (χαρτονομίσματα και κέρματα) βρίσκεται σε τάση αποϋλοποίησης, με την ολοένα μεγαλύτερη διεύρυνση της χρήσης των καρτών· ήδη σε πολλές χώρες, οι συναλλαγές με μετρητά σπανίζουν έως και τείνουν να εκλείψουν. Εκτός του ότι ήδη συμβαίνει, οι δε κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, το προωθούν διότι έτσι καταπολεμείται απλά και αποτελεσματικά, η παραοικονομία – κάθε κράτος θέλει εάν είναι δυνατόν, η παραοικονομία, επειδή δεν εισφέρει φόρους, να μηδενιστεί και να μην υπάρχει.

ε. πρακτικά, όλες οι τραπεζικές εργασίες, μπορούν να γίνονται, συμβαίνει από σήμερα ήδη, ηλεκτρονικά (απλώς σήμερα δεν είναι τόσο εξοικειωμένο το σύνολο των χρηστών), πόσο δε μάλλον σε 20 ή 30 χρόνια, που οι εφαρμογές ηλεκτρονικής υλοποίησης όλων των τραπεζικών εργασιών θα καταστούν πολύ πιο φιλικές (εύκολες στην χρήση) και ασφαλείς.

Εκ των σημείων α. έως και ε. μπορεί να γίνει αντιληπτό, γιατί η τραπεζική διεθνώς, άρα και στην χώρα μας, θα ηλεκτρονοποιηθεί σε βαθμό που σήμερα, ούτε καν περνάει ενδεχομένως από το μυαλό μας… Όταν λοιπόν επικρατήσουν οι e-banks, και πλέον φυσικά καταστήματα δεν θα υπάρχουν, σε 20 ή 30 έτη (αφήστε που με την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και πληροφορικής, μπορεί τα παραπάνω, να γίνουν εντέλει αρκετά συντομότερα), είναι προφανές, ότι οποιαδήποτε τράπεζα από όποια χώρα του κόσμου, θα μπορεί να ασκήσει τραπεζική δραστηριότητα σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου· όταν οι συναλλαγές και εργασίες γίνονται ηλεκτρονικά, για τον καταναλωτή και χρήστη, του είναι παντελώς αδιάφορο, εάν η εταιρία που του παρέχει την όποια υπηρεσία ή προϊόν, είναι ντόπια ή ξένη, και εάν τα γραφεία / έδρα της εταιρίας είναι στο διπλανό οικοδομικό τετράγωνο ή στην άλλη άκρη της γης.

Εφόσον εξελιχθούν έτσι όπως περιέγραψα τα πράγματα, και δεν βλέπω τον λόγο γιατί να μην γίνουν, οι μεγάλες ξένες τράπεζες, που έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των ελληνικών τραπεζών, όπως περισσότερα κεφάλαια, χρηματοδότηση και άντληση ρευστότητας με χαμηλότερο κόστος, οικονομίες κλίμακος, καλύτερη δυνατότητα λόγω μεγέθους στο να αναπτύξουν εφαρμογές ηλεκτρονικής τραπεζικής, που θα είναι καλύτερη, ευκολότερη, ασφαλέστερη από την όποια αντίστοιχη επιχειρήσουν να αναπτύξουν οι ελληνικές τράπεζες, οι μεγάλες ξένες τράπεζες λοιπόν, κολοσσοί μπροστά στις ελληνικές, και λειτουργώντας πλέον για το σύνολο του φάσματος των τραπεζικών εργασιών, ιντερνετικά, θα είναι σαφώς πιο ανταγωνιστικές από τις ελληνικές τράπεζες.
Όσο και να το ‘παλέψουν’ οι ελληνικές τράπεζες, θα είναι πιο ακριβές για τον καταναλωτή, τον επιχειρηματία, τον καταθέτη. Οι ξένες μεγάλες ιντερνετικές τράπεζες, θα παρέχουν καλύτερα και πιο ελκυστικά προϊόντα στους χρήστες, και τους Έλληνες αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, καλύτερα σε χαρακτηριστικά, σε κόστος ή σε απόδοση. Οι ελληνικές τράπεζες θα σβήνουν σιγά – σιγά. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον σαν αυτό που περιέγραψα, δεν θα θεωρούσα υπερβολικό, ακόμα και το να εκλείψουν, διότι πως θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τους ξένους ιντερνετικούς κολοσσούς, και να δώσουν π.χ. στον αποταμιευτή ένα προϊόν με καλύτερη απόδοση, στον επιχειρηματία ένα δάνειο με χαμηλότερο κόστος κ.λπ.;

… μαύρο λοιπόν το κοντινό αλλά και το απώτερο μέλλον για τις ελληνικές τράπεζες …

[Οι χρηματιστηριακές επενδύσεις περιέχουν ρίσκο και μπορεί να προκύψουν ζημιές. Το παρόν άρθρο, αποτελεί απλώς άποψη του συγγραφέα και με κανένα τρόπο δεν συνιστά συμβουλή ή προτροπή για οποιεσδήποτε αγοραπωλησίες μετοχών και χρηματιστηριακών τίτλων. O κάθε επενδυτής, ως ενήλικος, είναι υπεύθυνος να αξιολογήσει όλα τα δεδομένα που έχει στην διάθεσή του και να λάβει τις δικές του αποφάσεις για όποιες αγοραπωλησίες τίτλων αποφασίσει]

Σοφιανόπουλος Παναγιώτης
Οικονομολόγος
Συγγραφέας του βιβλίου περί χρηματιστηριακών επενδύσεων
HERETIC INVESTOR / ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ
http://amzn.to/2dz6CVV • English Version
http://amzn.to/2qsjkbU • Greek Version