Το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) συνεχίζει να πραγματοποιεί κυλιόμενη μελέτη προκειμένου να καταγράψει τα βασικά μεγέθη της χρήσης πλαστικής σακούλας με μετρήσεις για την εκτίμηση της επίδρασης της εφαρμογής της νέας νομοθεσίας για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας στο κανάλι του λιανεμπορίου τροφίμων. Τα αριθμητικά στοιχεία που συλλέχθηκαν αφορούν τις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ για το σύνολο του 2018, ενώ υπάρχουν και εκτιμήσεις σχετικά με την κατάσταση στα υπόλοιπα σημεία πώλησης. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Σε σχέση με το κανάλι των σουπερμάρκετ:
• Η εφαρμογή του μέτρου ήταν αυστηρή και καθολική.
• Τα στοιχεία καταγράφουν για 2018 μία μείωση της τάξης του 80,3% στη χρήση της πλαστικής σακούλας • ελαφρού βάρους σε σχέση με το 2017. Από 1,8 δισ. σακούλες σε λίγο πάνω από 350 εκατ. σακούλες.
• Εκτιμάται ότι το 2018 διατέθηκαν περίπου 1,45 δισεκατομμύριο λιγότερες σακούλες σε σχέση με το 2017
• Η κατά κεφαλήν ετήσια κατανάλωση πλαστικής σακούλας στο κανάλι του σουπερμάρκετ μειώθηκε από 167 σακούλες ανά κάτοικο σε 33.
• Παράλληλα η διάθεση επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών 11πλασιάστηκε με αύξηση κατά 1.129% φτάνοντας τα 11,5 εκατ. τεμάχια
• Σε κάθε νοικοκυριό αναλογούν 2,8 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες το 2018 έναντι 0,2 το 2017 και ανά κάτοικο 1,1 επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα.
Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης καταγράφεται:
• Εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου, αλλά με διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο και την περιοχή.
• Εκτεταμένη εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων.
• Σε άλλους κλάδους (π.χ. είδη ένδυσης) κατάργηση και αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου σακούλες όπως χάρτινες.
• Πλημμελής εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.
• Μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα συγκριτικά με την επαρχία.
Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποσοστιαία μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στο κανάλια του λιανεμπορίου είναι μικρότερη αυτής στα σουπερμάρκετ με δεδομένο μάλιστα ότι η νομοθεσία εξαιρεί από την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους τις λαϊκές αγορές και τα περίπτερα. Έτσι και με δεδομένο ότι το κανάλι του σουπερμάρκετ αντιπροσωπεύει μόνο το 50% των πωλήσεων μόνο του λιανεμπορίου τροφίμων και ακόμα λιγότερο από το σύνολο του λιανεμπορίου και τη μαζική εστίαση εκτιμάται ότι η συνολική ποσοστιαία μείωση στην πλαστικής σακούλας μεταφοράς είναι σημαντικά μικρότερη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς για τη διάθεση εκτός των σουπερμάρκετ, η συνολική κατανάλωση πλαστικής σακούλας το 2018 μειώθηκε σε περίπου 115-120 σακούλες ανά κάτοικο. Αν και η μείωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική δεν αξιολογείται ως επαρκής για τους παρακάτω λόγους:
• Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση της πλαστικής σακούλας και μεγαλύτερο περιορισμό της ρύπανσης στο περιβάλλον.
• Δεν επιτυγχάνεται ακόμα ο στόχος που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019.
• Η αύξηση του περιβαλλοντικού τέλους από την 1/1/2019 σε συνδυασμό με την πρωτοβουλία αρκετών εταιρειών να σταματήσουν πλήρως την διάθεση της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς εκτιμάται ότι θα οδηγήσει στην επίτευξη του στόχου για το 2019.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η δραστική αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών επηρεάζει και άλλες πτυχές της καθημερινότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Nielsen καταγράφεται μία αύξηση της τάξης του 39% στα τεμάχια (όγκος σε μετρήσιμες μονάδες ανάγκης – Volume in Pcs) στις σακούλες απορριμμάτων που πωλήθηκαν το 2018 σε σχέση με το 2017, φτάνοντας τις 453,6 εκατ. τεμάχια, κάτι που σημαίνει ότι οι καταναλωτές στρέφονται περισσότερο στις σακούλες αυτές, παρά στις σακούλες από τις αγορές τους στα καταστήματα. Συγκριτικά με τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς, οι πλαστικές σακούλες απορριμμάτων είναι φιλικότερος προς το περιβάλλον τρόπος για την αποκομιδή των απορριμμάτων, καθώς έχουν διαφορετικό σχήμα και βάρος (π.χ. μία σακούλα απορριμμάτων έχει πολλαπλάσια χωρητικότητα από μία σακούλα μεταφοράς) και κατά κανόνα καταλήγουν στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων και όχι στην θάλασσα. Η τάση αυτή δείχνει ότι η μείωση στην χρήση πλαστικής σακούλας μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε μείωση των τεμαχίων, αλλά ακόμα και σε μείωση συνολικά τους χρησιμοποιούμενου πλαστικού.
Σχόλιο TaxCoach: Παρόλο που σαφώς είμαστε υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, ωστόσο αυτό το μέτρο δεν το κατανοούμε για τους εξής λόγους:
α) γιατί πρέπει να επιβαρύνει τους καταναλωτές, όταν το κόστος των πλαστικών σακούλων ήταν ενσωματωμένο στο κόστος των πωλούμενων προϊόντων και όταν επιβλήθηκε το τέλος, δεν υπήρξε μείωση στις τιμές των πωλούμενων προϊόντων,
β) προφανώς δεν μειώθηκε ο όγκος των σκουπιδιών και κατ’επέκταση, οι πλαστικές σακούλες εξακολουθούν και καταλήγουν στο περιβάλλον (στις χωματερές). Επομένως για ποια προστασία του περιβάλλοντος μιλάμε; Το ότι όπως λέει και η έρευνα στην τελευταία παράγραφο, αυξήθηκαν οι μεγάλες σακούλες απορριμμάτων, μπορεί αυτές να έχουν μεγαλύτερο όγκο, όμως νάιλον είναι και αυτές, και μάλιστα, πιο χοντρό από τις ούτως ή άλλως βιοδιασπώμενες σακούλες των super market. Άρα αυτό που ενδεχομένως ‘κερδίζουμε’ λόγω του μεγαλύτερου όγκου περιεχομένου των μεγάλων σακούλων απορριμάτων, ως προς στην προστασία του περιβάλλοντος (που σε σχέση με το μέγεθός τους, χωράνε περισσότερα απορρίμματα), το χάνουμε από το πιο χοντρό τους μέγεθος εν συγκρίσει με τις λεπτές βιοδιασπώμενες σακούλες των super market, καθώς εάν είναι πιο χονδρές, είναι σαφές ότι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να διασπαστούν στο περιβάλλον, συν το ότι οι μεγάλες σακούλες απορριμάτων, αγοράζονται, δεν είναι δωρεάν.
Συνεπώς, για ένα πραγματικά αμφίβολο περιβαλλοντικό όφελος, ο καταναλωτής επιβαρύνεται τριπλά:
1. στα προϊόντα που αγοράζει, το ενσωματωμένο από παλαιότερα κόστος, το οποίο παρέμεινε και μετά την επιβολή του τέλους, αφού οι τιμές δεν μειώθηκαν,
2. το περιβαλλοντικό τέλος και
3. το κόστος αγοράς μεγάλων σακούλων απορριμμάτων.
Την πληρώνει λοιπόν ο καταναλωτής, χωρίς να φταίει, διότι ο καταναλωτής, ό,τι σακούλα του δώσουν, αυτήν θα χρησιμοποιήσει. Αν π.χ. τους έδιναν χάρτινη, χάρτινες θα χρησιμοποιούσε. Και ας μην γελιόμαστε, βρισκόμαστε στο 2019: σίγουρα υπάρχουν τεχνολογικές λύσεις, οι πλαστικές σακούλες, να γίνουν από τους παραγωγούς, ολιγότερο επιβαρυντικές προς το περιβάλλον. Π.χ. δεν μας βγαίνει από το μυαλό, ότι οι πλαστικές σακούλες, θα μπορούσαν να γίνουν υδατοδιαλυτές, όπου με χημικό τρόπο, όταν θα έρχονταν σε επαφή με νερό (γιατί στις θάλασσες εντοπίζεται εντονότερα το πρόβλημα) θα διαλύονταν ταχέως, μη δημιουργώντας πρόβλημα σε θαλάσσιες χελώνες κλπ.
Δεν κατανοούμε λοιπόν γιατί το βάρος της αλλαγής πρέπει να το σηκώσουν οι καταναλωτές, πόσο δε μάλιστα, όταν το όλο εγχείρημα συνοδεύεται από αμφίβολα αποτελέσματα.
♠♠♠♠♠♠♠♠♠
Σκέψου λοιπόν,
Γιατί κόπιασες τόσο;
Σ’ όνειρα ήθελες να ζήσεις,
και σ’ όνειρα πηγαίνεις.
[Βάιος Παπαδόπουλος]
#PoetryIsNotDead
