Ακολουθεί η Ομιλία του Προέδρου της ΕΣΕΕ & ΕΒΕΠ, κ. Βασίλη Κορκίδη, στο SUPER MARKET FORUM 2016:
Το λιανικό εμπόριο και το κλίμα της αγοράς
Φίλες και φίλοι συνάδελφοι,
Θα ήθελα καταρχάς να σας ευχαριστήσω για τη σημερινή πρόσκληση. Είναι πολύ ενθαρρυντικό να γίνονται τόσο σημαντικά συνέδρια που δίνουν τη δυνατότητα σε όλους τους επιχειρηματίες και τους εκπροσώπους της αγοράς να παρεμβαίνουν και να διατυπώνουν τις απόψεις τους. Το θέμα του μέλλοντος του λιανικού εμπορίου είναι ένα κομβικό ζήτημα το οποίο οφείλουμε να θέσουμε στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, καθώς αφορά σε μεγάλο βαθμό και το γενικότερο κλίμα της αγοράς.
Όπως καλά γνωρίζετε όλοι, περάσαμε ένα ακόμα δύσκολο καλοκαίρι και προετοιμαζόμαστε για έναν εξίσου δύσκολο χειμώνα. Η αγορά λειτουργεί επικίνδυνα κοντά στα όρια των αντοχών της. Το ίδιο και η οικονομία. Πλέον, τείνουμε να συνηθίσουμε να λειτουργούμε, να εργαζόμαστε και να συναλλασσόμαστε μεταξύ μας υπό τη σκιά της αβεβαιότητας. Όλοι όσοι και όσες βρισκόμαστε εδώ, ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει αυτό για τις επιχειρήσεις μας, για τον κύκλο εργασιών μας, για το περιθώριο των προβλέψεών μας και γενικότερα για τον προγραμματισμό μας.
Ωστόσο, όλες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις λειτουργούμε με μόνο όπλο την επιμονή, και το κουράγιο μας. Τα όπλα αυτά όμως, μοιραία χρειάζονται και ευοίωνες προοπτικές για να μπορέσουν να λειτουργήσουν. Οι προοπτικές αυτές, οι οποίες διαφαίνονται από την ανάγνωση των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς, δεν δίνουν ξεκάθαρο μήνυμα αισιοδοξίας. Τουναντίον μάλιστα, μάλλον απαισιόδοξα είναι τα μηνύματα που παίρνουμε ακόμα και σήμερα, που δικαιολογημένα ρίχνουν τη ψυχολογία μας. Όμως, η ψυχολογία και ο υποκειμενισμός είναι μία πλευρά του νομίσματος, η οποία επικοινωνεί μοιραία με την άλλη πλευρά που είναι η σκληρή πραγματικότητα. Δηλαδή το κλίμα και το χρήμα!
* Τι διαπιστώνει ο κλάδος για τη τελευταία επταετία της κρίσης;
Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ, αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους της ελληνικής οικονομίας, στον οποίο δραστηριοποιούνται γνωστές και εδραιωμένες αλυσίδες καταστημάτων με ιδιαίτερα έντονο ανταγωνισμό λόγω και της παρατεταμένης εγχώριας ύφεσης που μείωσε το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σημαντικών ανακατατάξεων και την αλλαγή επιχειρηματικών στρατηγικών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΕΜΥ κατά την περίοδο 2010-2016 η εγχώρια αγορά σούπερ μάρκετ (και cash & carry) παρουσίασε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, σε αντίθεση με τους θετικούς ρυθμούς που σημειωνόταν στο κλάδο από την προηγούμενη δεκαετία. Ειδικότερα, την εξαετία σημειώθηκε μείωση με μέσο αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του -2,4%, παρά τη παρένθεση του θετικού ρυθμού ανάπτυξης το 2014.
Από τα παραπάνω προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα και διαπιστώσεις:
• Το εμπόριο ενώ συρρικνώνεται, συνεχίζει να είναι ο μεγάλος εργοδότης της ελληνικής οικονομίας, καλύπτοντας και τα πιο ευπαθή κοινωνικά στρώματα.
• Υπάρχει μία γενικότερη απαισιοδοξία για το μέλλον των επιχειρήσεων από τη συνεχή μείωση των δαπανών καθημερινών καταναλωτικών αγαθών και τροφίμων.
• Υπάρχει απογοήτευση από την υπερφορολόγηση και την επιβολή του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ με τη μετάταξη πολλών προϊόντων από το 13% στο 24%.
* Ποια είναι η παρούσα κατάσταση στην εγχώρια αγορά σούπερ μάρκετ;
Ειδικότερα φέτος ο κλάδος χαρακτηρίζεται από την κατάρρευση της Μαρινόπουλος ΑΕ και στο γεγονός ότι όλες οι άλλες επιχειρήσεις του κλάδου, μεγάλες αλλά ακόμη και μικρές, «διαμοιράστηκαν» τις πωλήσεις της. Αλλά αυτό ακριβώς το γεγονός, και οι απότοκες εξελίξεις, ορισμένοι εκτιμούν ότι θα σημαδέψουν το 2017. Όλη η αγορά, εκατοντάδες επιχειρήσεις, μικρές, μεσαίου μεγέθους και μεγάλες, εδώ και μήνες βρίσκονται σε τρομερή αναστάτωση. Από τη μία πλευρά βρέθηκαν αντιμέτωπες με την κατάρρευση της Μαρινόπουλος και με επισφαλείς τις οφειλές της προς αυτούς και τώρα που βρέθηκε «η λύση Σκλαβενίτη» έχουν να αντιμετωπίσουν το κατά 50% «κούρεμα» των οφειλών που επέβαλαν οι τράπεζες για να είναι βιώσιμο το νέο επιχειρηματικό σχέδιο. Υπάρχει βέβαια και το εύλογο επιχείρημα ότι σε τελική ανάλυση πρόκειται για μια αντι-ανταγωνιστική συμπεριφορά σε βάρος των αλυσίδων που είναι συνεπείς προς τους προμηθευτές τους. Βέβαια οι προμηθευτικές επιχειρήσεις δεν είχαν μόνο την καταγραφή της ζημιάς του 50% των χρημάτων που τους οφείλονταν και τις πιέσεις των άλλων αλυσίδων σουπερμάρκετ, αλλά ήταν αντιμέτωπες και με τον κίνδυνο πως, αν δεν συναινούσαν, η Μαρινόπουλος Α.Ε. θα οδηγούνταν σε πτώχευση και τότε θα έχαναν όλο το ποσό των οφειλουμένων. Είναι λοιπόν σημαντικό ότι, τελευταία στιγμή διασώθηκε ο όμιλος Μαρινόπουλου και οι 12.500 θέσεις εργασίας που προσφέρει, όμως εξίσου σημαντικό είναι να εξασφαλιστεί και η διάσωση των χιλιάδων μικρών προμηθευτών της εταιρείας.
Η πρόταση της ΕΣΕΕ για την δυνατότητα έκδοσης πιστωτικού τιμολογίου με όλο το ποσό της οφειλής και του ΦΠΑ για τις επιχειρήσεις που χάνουν τα χρήματά τους λόγω της πτώχευσης ή της εξυγίανσης μεγάλων ομίλων, είναι προς την κατεύθυνση αυτή. Ελπίζουμε το Υπουργείο Οικονομικών να νομοθετήσει άμεσα την δυνατότητα αυτή, ώστε να μην ενταθεί και τον λόγο αυτό το ντόμινο των λουκέτων που βιώνουμε.
* Ποιος μπορεί να προβλέψει τι πρόκειται να γίνει το επόμενο έτος στην αγορά;
Υπάρχει η εκτίμηση ότι το 2017 η κατάσταση στην αγορά θα σταθεροποιηθεί και με βάση αυτή την εκτίμηση, υπάρχει ο ισχυρισμός ότι θα διαμορφωθούν από φέτος οι επενδυτικές και επιχειρηματικές στρατηγικές μεγάλων εταιρειών. Εφόσον λοιπόν η κατάσταση σταθεροποιηθεί, το ερώτημα που τίθεται από πολλές πλευρές είναι ποια θα είναι η στρατηγική που θα ακολουθήσουν οι μεγάλοι λιανεμπορικοί όμιλοι. Η πρώτη εκτίμηση, που με βάση τα σημερινά δεδομένα που φαίνεται πιο πιθανή, είναι να ξεσπάσει ένας ανελέητος «πόλεμος τιμών» που θα ξεπερνά τις γνωστές τακτικές.
Η άποψη μου είναι ότι ενδεχομένως «να ανεβούν οι τόνοι του ανταγωνισμού» για τους προαναφερόμενους λόγους, αλλά κανέναν δεν συμφέρει να χάσει, αφού ένας πόλεμος τιμών σημαίνει απώλεια κερδών και αξίας πωλήσεων για όλους. Ο όμιλος Σκλαβενίτη αποκτώντας το δίκτυο της Μαρινόπουλος ΑΕ είναι προφανές ότι θα διεκδικήσει να «πάρει πίσω» τον τζίρο που χάθηκε – αν όχι όλο, τουλάχιστον ένα μέρος του. Από την πλευρά τους οι άλλες αλυσίδες και κυρίως οι μεγάλες θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν τον τζίρο που κέρδισαν εφέτος ή εν πάση περιπτώσει να χάσουν όσο το δυνατόν λιγότερο μερίδιο. Η κάθε πλευρά θα χρησιμοποιήσει για τις επιδιώξεις της όποιο όπλο διαθέτει και η “τράπουλα θα ξαναμοιραστεί”. Είναι σαφές ότι σε ένα τέτοιο ασφυκτικό περιβάλλον θα ασκηθεί τρομακτική πίεση στις μεσαίου μεγέθους αλυσίδες σουπερμάρκετ με πωλήσεις κάτω των 300 εκατ. ευρώ και δεν αποκλείουν ότι ο αφελληνισμός και η «αιματηρή» συγκέντρωση της αγοράς στο λιανεμπόριο να συνεχιστεί και εντός του 2017.
* Τι δείχνουν οι μετρήσεις και οι έρευνες για την αγορά το 2016
Η αγορά εφέτος, ως τώρα τουλάχιστον, κινήθηκε σύμφωνα με τις εταιρείες μετρήσεων σε τραγικούς ρυθμούς πτώσης, πρωτοφανείς για τα τελευταία χρόνια, και λέγεται πως επί της ουσίας ο κλάδος των σουπερμάρκετ «σώθηκε» από την κατάρρευση της Μαρινόπουλος ΑΕ – άλλες ωστόσο πηγές θεωρούν ότι η πτώση δεν είναι τόσο μεγάλη και κινείται στο μισό της καταγεγραμμένης. Πηγές λοιπόν της αγοράς σύμφωνα με τις μετρήσεις, εκτιμούν ότι η πτώση εσόδων εφέτος είναι περί το 8% και όγκου που αγγίζει το 12%, που πρόκειται για τεράστιο ποσοστό και αυτό σημαίνει απώλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Άλλες πηγές, όμως, λαμβάνοντας υπόψη ορισμένες τεχνικές παραμέτρους, μετρούσαν την πτώση στο 3%-5%, βλέποντας σημάδια αποκλιμάκωσης, αλλά και αυτό το ποσοστό δεν είναι αμελητέο. Η απόκλιση ενδεχομένως οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιες αλυσίδες σουπερμάρκετ κατόρθωσαν εφέτος να παρουσιάσουν αυξημένα επίπεδα πωλήσεων, αναντίστοιχα με τη πτώση της αγοράς. Όπου όμως και να καταλήξουν τα ποσοστά κάμψης των πωλήσεων στο λιανεμπόριο τροφίμων το 2016 το “Ταμείο είναι μείον”.
Σύμφωνα με τη κυλιόμενη τετραμηνιαία έρευνα του ΙΕΛ-ΚΑ, το 46% των επιχειρήσεων πιστεύει ότι το διάστημα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2016 οι πωλήσεις θα μειωθούν περαιτέρω, το 34% ότι θα μείνουν αμετάβλητες και το 29% εκτιμούν αύξηση. Αντίστοιχα το 66% δηλαδή 2 στους 3 προβλέπουν μείωση πωλήσεων το τελευταίο τετράμηνο του 2016 σε σύγκριση το αντίστοιχο περυσινό διάστημα του 2015 και μάλιστα το 37% εκτιμά με ποσοστό άνω του 5%. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονότος ότι το συγκεκριμένο διάστημα περιλαμβάνει τη περίοδο των εορτών που το λιανεμπόριο πραγματοποιεί το 10% των πωλήσεων του έτους.
Η εταιρεία ερευνών IRI για το 2016 κατέγραψε ότι 11 κατηγορίες ταχυκίνητων προϊόντων υποχωρούν σε πρωτοφανή επίπεδα. Μεγάλος χαμένος τα γαλακτοκομικά με μείωση 12% σε αξία και 13,6% σε όγκο, τυποποιημένα τρόφιμα μακράς διάρκειας -9,4%, κατεψυγμένα τρόφιμα -8,3%, προσωπικής υγιεινής -8,4%, είδη νοικοκυριού -7,5%, είδη μαγειρικής -6,6%, απορρυπαντικά -6,4%, μη αλκοολούχα ποτά -6,3%, σνακ -5,2%, καλλυντικά -4%. Αναφορικά με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας PL επίσης παρατηρείται μείωση των ποσοστών από 19% σε από 16,6%, με τη συνολική κατανάλωση να μην ξεπερνά πλέον το 1 δισ. ευρώ.
* Τι πρέπει να κάνουμε για να διανύσουμε την μεγάλη απόσταση στο «ξέφωτο»;
Είναι γεγονός ότι μεταβαίνουμε σε μια άλλη εποχή. Χρειάζεται να το συνειδητοποιήσουμε και να είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι. Η λιανική αλλάζει μορφή, αλλάζει χώρο και χρόνο. Η ψηφιακή εποχή μας καλεί να αλλάξουμε και εμείς οι επιχειρηματίες και να αξιοποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τις ευκαιρίες που ανοίγονται μπροστά μας με τις νέες τεχνολογίες. Δίπλα στο κλασικό βιβλιοπωλείο υπάρχει η Amazon. Δίπλα στους εμπόρους διαφόρων ειδών, υπάρχει το e-Bay. Η παραδοσιακή διαφήμιση για τις φθηνότερες τιμές στα προϊόντα των supermarket υποχωρεί μπροστά στην ανάπτυξη διαδικτυακών μηχανισμών σύγκρισης των τιμών των προϊόντων σε πραγματικό χρόνο. Η ενημέρωση που μπορεί να έχει πρόσβαση ο καταναλωτής είναι ευρύτερη και πληρέστερη. Η αγορά πλέον δεν είναι μόνο στα γνώριμα μας εμπορικά κέντρα των πόλεων, αλλά στα σύννεφα του διαδικτύου. Είναι 24ωρη, παγκόσμια και έτοιμη να υποδεχθεί κάθε επιχειρηματία και κάθε καταναλωτή, όχι πλέον με τη προσέγγιση “win-win”, αλλά από τη μεριά του “lose-lose”.
Σ’ αυτό το περιβάλλον χρειάζεται να προσαρμοστούμε. Όσο δε οι Έλληνες θα συνηθίζουν τις συναλλαγές με τη χρήση καρτών ή εναλλακτικών μορφών πληρωμών, τόσο θα πλοηγούνται με μεγαλύτερη άνεση στην αγορά. Επιπρόσθετα η δημιουργία Ανοικτών Κέντρων Εμπορίου (ΑΚΕ) στα εμπορικά κέντρα των ελληνικών πόλεων, μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες καταναλωτικής αύξησης. Άλλωστε το μέγεθος των καταστημάτων SM που αντιστέκεται στη συρρίκνωση της κατανάλωσης είναι τα μεσαίου τύπου καταστήματα 400-1000 τμ που συμμετέχουν με 33,3% στον συνολικό τζίρο της αγοράς και δείχνουν μείωση μόνο -1%, σε αντίθεση με τα υπερμάρκετ των 2500 τμ που καταγράφουν μείωση -27,2%.
Η ΕΣΕΕ τα τελευταία χρόνια έχει εστιάσει τις προσπάθειές της, στο να αντλεί και να τροφοδοτεί με επαρκή πληροφόρηση τις επιχειρήσεις του εμπορίου. Για το σκοπό αυτό συμμετέχει στη διαμόρφωση των κατάλληλων δράσεων, που θα διευκολύνουν τη μετάβαση και ένταξη των ελληνικών επιχειρήσεων στην κεντρική στρατηγική για το λιανικό εμπόριο, που χαράσσουν οι ευρωπαϊκοί φορείς όπως η EuroCommerce και η UEAPME, στα κέντρα αποφάσεων των Βρυξελλών. Η ΕΣΕΕ συνεχίζει να θεωρεί, επομένως, ότι η λύση στο πρόβλημα της αγοράς με τα σημερινές συνθήκες δεν είναι καθόλου δεδομένη. Παραταύτα, η μεγάλη πρόκληση διάσωσης του λιανεμπορίου είναι μπροστά μας.
Ευχαριστώ πολύ.
