Η «κρίση» έχει φέρει αλλαγές στις επιχειρήσεις αλλά πάντα θα υπάρχουν «ευκαιρίες» αρκεί να έχουμε ανοικτό μυαλό και μάτια για να τις αξιοποιήσουμε.
Πολλοί διάσημοι γκουρού του management αποδέχονται ότι οι αλλαγές θα συνεχίζονται και στο μέλλον, με ταχύτερους και εντονότερους ρυθμούς. Όμως, επισημαίνει ο Ρίτσαρντ Σένετ, ένας από τους πλέον ευρηματικούς στοχαστές-κοινωνιολόγους της εποχής μας, η κατάσταση αυτή απαιτεί σε όλα τα επίπεδα μία διαφορετική κουλτούρα –υπό την έννοια ότι πρέπει να διερευνηθεί ποιες αξίες και πρακτικές μπορούν να λειτουργήσουν όταν κατακερματίζεται το εργασιακό και οργανωτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε.
Στο πλαίσιο αυτό, άνδρες και γυναίκες της εποχής μας αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις, όπως η ανακάλυψη νέων δεξιοτήτων, η εγκατάλειψη του παρελθόντος και η απομάκρυνση από –κενές περιεχομένου, πλέον– ιδεοληψίες. Έως ότου όμως υπάρξει απάντηση στις προκλήσεις αυτές, οι επιχειρήσεις καλούνται να βιώσουν συνθήκες χάους και σοβαρών ανακατατάξεων.
Αυτό επισημαίνουν γκουρού όπως ο Γκάρυ Χάμμελ και ο Φίλιπ Κότλερ, τονίζοντας ότι είναι δύσκολο να ιχνογραφήσει κανείς τους ηγέτες του 21ου αιώνα –αιώνας στον οποίο οι εξελίξεις και οι ανατροπές τρέχουν πιο γρήγορα από αυτά που μπορούν να συλλάβουν και να καταλάβουν ανώτατα και ανώτερα στελέχη των επιχειρήσεων. Έτσι, στην σημερινή εποχή των αναταράξεων, παρατηρούνται αντιδράσεις οι οποίες, αντί να προστατεύουν την επιχείρηση, αντιθέτως την εκθέτουν περισσότερο στους μόνιμους πλέον κινδύνους που την περιστοιχίζουν. Ακόμα χειρότερα, αρκετές εταιρείες δεν κάνουν τίποτε διότι τις επηρεάζει η γνωστή ρήση «μπόρα είναι θα περάσει».
Με άλλα λόγια, λέει ο Φίλιπ Κότλερ, οι περισσότερες εταιρείες λειτουργούν με βάση την υπόθεση ότι υπάρχει ένα σύστημα που αποκαθιστά αυτόματα την ισορροπία. Οι οικονομολόγοι κατασκεύασαν την θεωρία των τιμών έχοντας στο μυαλό τους την ισορροπία. Αν παρουσιαστεί πλεονάζουσα προσφορά, τότε οι παραγωγοί θα μειώσουν τις τιμές τους. Οι πωλήσεις θα αυξηθούν και έτσι θα απορροφηθεί η πλεονάζουσα προσφορά.
Αντίστροφα, αν παρουσιαστεί έλλειμμα, οι παραγωγοί θα αυξήσουν τις τιμές τους σε τέτοιο επίπεδο που θα εξιοσορροπήσει την ζήτηση και την προσφορά –και τότε θα επικρατήσει ισορροπία. Αυτόν τον απλοϊκό συλλογισμό κάνουν αρκετά στελέχη και καταλαμβάνονται από πανικό όσο η μπόρα δείχνει να μην είναι περαστική.
Κατά τον Φ. Κότλερ, στο επιχειρηματικό πεδίο η ανατάραξη –ειδικότερα δε η έντονη ανατάραξη– με τα συνεπακόλουθά της που είναι το χάος, ο κίνδυνος και η αβεβαιότητα, αποτελούν σήμερα την συνήθη κατάσταση που χαρακτηρίζει τους οικονομικούς κλάδους, τις αγορές και τις εταιρείες. Η ανατάραξη είναι η νέα κανονική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από περιοδικές και διακοπτόμενες εξάρσεις ευημερίας και κάμψης, συμπεριλαμβανομένων των παρατεταμένων κάμψεων που ισοδυναμούν με ύφεση ή ακόμη και οικονομική κρίση.
Η ανατάραξη έχει δύο σημαντικές συνέπειες
Η μία είναι με ό,τι κάνει τις εταιρείες πιο τρωτές και απέναντι σε αυτό χρειάζονται ένα αμυντικό τείχος. Η δεύτερη είναι η ευκαιρία, η οποία πρέπει να αξιοποιείται. Οι άσχημες εποχές είναι άσχημες για πολλούς και καλές για μερικούς. Η ευκαιρία παρουσιάζεται όταν μία ισχυρή εταιρεία μπορεί να αποσπάσει την δουλειά ενός ανταγωνιστή, ή ακόμη να εξαγοράσει έναν αδύναμο παίκτη της αγοράς σε τιμή ευκαιρίας. Η ευκαιρία εμφανίζεται όταν μία εταιρεία δεν περικόπτει κρίσιμα στοιχεία κόστους –ενώ όλοι οι ανταγωνιστές της το κάνουν.
Το γεγονός ότι μία συγκεκριμένη εταιρεία μπορεί να ζήσει μέσα σε συνθήκες αναταράξεων και, αν αυτές διαρκέσουν αρκετά, σε συνθήκες ύφεσης, υπογραμμίζεται στο περίφημο βιβλίο του Άντυ Γκρόουβ με τίτλο «Μόνον Οι Παρανοϊκοί Επιβιώνουν» (Only the Paranoid Survive, εκδ. Currency Doubleday, 1999). Με την ιδιότητα του πρώην γενικού διευθυντή της Intel Corporation, ο Γκρόουβ ήταν αναγκασμένος να αντιμετωπίσει κάθε λογής απειλή που στρεφόταν κατά της προβεβλημένης θέσης της Intel στον κλάδο της κατασκευής ημιαγωγών για υπολογιστές. Θα χρειαζόταν απλώς ένας έξυπνος ανταγωνιστής που θα εμφανιζόταν στην αγορά με έναν ανώτερης ποιότητας και μικρότερης τιμής ημιαγωγό, για να εκδιώξει την Intel από τον θρόνο της.
Ο Γκρόουβ χρειαζόταν να ζήσει με την αβεβαιότητα. Η Intel έπρεπε να κατασκευάσει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, το οποίο θα φανέρωνε τα σημάδια του επικείμενου προβλήματος. Έπρεπε να δημιουργήσει εναλλακτικά σενάρια για αντιμετώπιση πιθανών καταστάσεων. Επίσης, έπρεπε να προσχεδιάσει ορισμένες κινήσεις αντίδρασης προς τα διάφορα σενάρια σε περίπτωση που συνέβαιναν όντως στην πράξη. Ο Γκρόουβ χρειάστηκε να δημιουργήσει ένα σύστημα το οποίο θα παρείχε εξασφάλιση κατά του κινδύνου και θα απαντούσε στην αβεβαιότητα.
Ο Φ. Κότλερ ονομάζει ένα τέτοιο σύστημα «αντίδραση σε μία χαοτική κατάσταση» και υπογραμμίζει ότι αυτή θα ορίζει πλέον την επιχειρηματική δραστηριότητα. Κατά την άποψή του, όλες οι εταιρείες χρειάζεται να ζουν με τον κίνδυνο –που είναι μετρήσιμος– και την αβεβαιότητα –η οποία δεν είναι μετρήσιμη. Χρειάζεται να διαμορφώσουν ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ένα σύστημα κατάστρωσης σεναρίων και ένα σύστημα γρήγορης αντίδρασης για την διαχείριση και την δραστηριοποίηση στην αγορά σε περιόδους ύφεσης και, υπό άλλες συνθήκες, αναταράξεων.
Όμως, η διαπίστωση είναι ότι οι περισσότερες εταιρείες λειτουργούν χωρίς να διαθέτουν ένα σύστημα αντίδρασης σε μία χαοτική κατάσταση. Οι άμυνές τους είναι διάσπαρτες και ανεπαρκείς. Άρα, υπάρχει πρόβλημα και είναι σοβαρό.
Πολλές επιχειρήσεις, υποστηρίζει ο Γκ. Χάμμελ, επαναπαύθηκαν στην διάρκεια της ανόδου στα καλά αποτελέσματά τους και δεν ενέταξαν στις στρατηγικές τους σενάρια οικονομικής αβεβαιότητας. Επίσης, δεν αξιοποίησαν όπως θα έπρεπε τον πλούτο πληροφοριών που κυκλοφορεί κατά τρόπο στιγμιαίο –γεγονός που οδηγεί την διοίκηση μιας εταιρείας να παίρνει αποφάσεις κάθε ώρα της ημέρας ή της νύκτας.
Όπως έγραφε σε ένα από τα τελευταία άρθρα του ο Πήτερ Ντράκερ, στο νέο και παγκόσμιο πλέον οικονομικό περιβάλλον, η απίστευτη ταχύτητα της πληροφόρησης επιτάχυνε τα πάντα στον επιχειρηματικό κόσμο. Η επιτυχία δεν μετριέται πλέον σε όρους ημερών ή μηνών, αλλά λεπτών ή δευτερολέπτων. Όλοι οι παραγωγικοί κλάδοι, από την μεταποίηση ως τον κινηματογράφο, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε αυτό τον κόσμο σε γρήγορη κίνηση. Όπως παρατήρησε πρόσφατα η Λύντα Όμπστ, παραγωγός της Paramount «κάποτε είχαμε ένα Σαββατοκύριακο για να βγάλουμε τα χρήματά μας από μία ταινία όπως το Stealth ή το Doom. Τώρα πλέον δεν έχουμε παρά μια νύχτα, αυτό είναι όλο».
> είς εμοί μύριοι, εάν άριστος ήι.> Ηράκλειτος
Ο ένας για μένα αξίζει μυριάδες αν είναι άριστος
