Θέλετε να μάθετε την αλήθεια σχετικά με την επιτυχία; Ο Ray Dalio είναι πεπεισμένος ότι μπορείτε να την διαχειριστείτε. Και στην ζωή, και στην εργασία, και στις επενδύσεις.
Ο ιδρυτής της Bridgewater Associates, το μεγαλύτερο hedge fund στον κόσμο, έχει στοιχηματίσει συχνά κατά την διάρκεια των σχεδόν 50 ετών, που διαχειρίζεται χρήματα για διάφορους οργανισμούς και για μερικούς από τους πιο πλούσιους ανθρώπους στον κόσμο. Το τελευταίο στοίχημα του Dalio, είναι οι άνθρωποι θα εφαρμόσουν τις αρχές — προσωπικούς κανόνες της διαδρομής ζωής του Dalio, που σήμερα είναι 68 χρονών, και έχει αναπτύξει σταδιακά κατά τις δεκαετίες που έχουν περάσει και στις οποίες αρχές και κανόνες, πιστώνει την επιτυχία του.
[Διαβάστε επίσης στο τέλος, τον επιστημονικό τρόπο για να γίνετε τυχερός]
Ο Dalio περιγράφει αναλυτικά αυτά τα θεμελιώδη στοιχεία και ακόμα περισσότερα, στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο του “Principles” (Αρχές). Σύμφωνα με το 567 σελίδων βιβλίο, που φέρει υπότιτλο “Life & Work” (Ζωή και Εργασία), οι αρχές του Dalio, εδράζονται σε έναν υπερ-ρεαλισμό — πρέπει να αποδέχεσαι τις πραγματικότητές σου και να χρησιμοποιείς εργαλεία και ταλέντα που διαθέτεις, προκειμένου να κινηθείς μπροστά. Πράττοντας έτσι, θα ενισχύσεις τις πιθανότητες του να λαμβάνεις αυτό που θέλεις από την ζωή. Και με αυτές τις ιδέες, ‘τρέχει’ και διέπει την κουλτούρα και της Bridgewater, η οποία διαχειρίζεται περί των $160 δισ..
Για να πράξεις αυτά, πρέπει να είσαι ‘διαφανής’και όσον αφορά στον εαυτό σου, τις αδυναμίες σου, τα τρωτά σου σημεία και τα λάθη σου. Σύμφωνα με την άποψη του Dalio, το να παραδέχεσαι τις αδυναμίες σου είναι δύναμη για σένα — και σε προσωπικό επίεδο και σε επαγγελματικό.
Ακολουθεί μια σύντομη κουβέντα με τον Dalio, σε σχέση με το βιβλίο του, αλλά και τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες
ΕΡ.: Για ποιον γράψατε αυτό το βιβλίο και γιατί;
Dalio: Το κυρίως θέμα είναι σχετικά με το πώς να εκμεταλλεύεσαι την αποτυχία — ό,τι δεν γνωρίζεις και την δύναμη να διχειρίζεσαι καλά καταστάσεις που δεν γνωρίζεις. Μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ανθρωπότητας είναι ότι οι άνθρωποι στέκονται σε γνώμες που είναι λανθασμένες, που εντέλει αυτή η στάση, τους εμποδίζει από το να λάβουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις.
Υπάρχουν μόνο δύο πράγματα που κάποιος πρέπει να κάνει προκειμένου να είναι επιτυχής: να γνωρίζει ποιες είναι οι σωστές αποφάσεις, και να έχει το κουράγιο να τις πάρει.
Αυτό που βρίσκω εγώ να βοηθάει, είναι ότι όποτε πρέπει να λάβω μια απόφαση σχετικά με τις αγορές ή για οποιοδήποτε άλλο σοβαρό θέμα, θα γράψω σε ένα χαρτί τα κριτήρια που συντελούν την απόφαση. Καταγράφοντάς τα, θα έχω μια ‘συνταγή’ έτσι ώστε όταν κάποιο εξ αυτών προκύψει, θα μπορώ να το δω και να πω, πως πρέπει να το διαχειριστώ;
Αυτό το έτος, είναι το πέρασμα από την δεύτερη φάση της ζωής μου στην τρίτη. Καθώς πλησιάζεις στην τρίτη φάση της ζωής σου, η ευχαρίστηση αλλάζει. Δεν χρειάζομαι περισσότερη επιτυχία. Η ευχαρίστησή μου έγκειται στο να βοηθώ άλλους ανθρώπους στο να είναι επιτυχείς και ανεξάρτητοι. Ένοιωθα ότι είχα μια ευθύνη να καταγράψω όλα όσα ξέρω, σε μια συλλογή αρχών. Επρόκειτο να ξεκινήσω με οικονομικές και επενδυτικές αρχές αλλά συνειδητοποίησα ότι είναι περισσότερο θεμελιώδεις οι αρχές όσον αφορά στην ζωή και στην εργασία.
ΕΡ.: Αυτό που καλείτε “ριζοσπαστική αλήθεια” και “ριζοσπαστική διαφάνεια” είναι θεμελιώδεις στην ζωή σας και την εργασία σας. Τι σημαίνουν αυτές οι αρχές, και τι είδους άτομα μπορούν να έχουν την βούληση και την ικανότητα να ακολουθήσουν τις οδηγίες σας;
Dalio: Προκειμένου να έχεις την ριζοσπαστική αλήθεια και την ιδέα της αξιοκρατίας, πρέπει να κάνεις τρία πράγματα:
Πρώτον, θέσε τις ειλικρινείς σου σκέψεις στο τραπέζι, μαζί με τις ειλικρινείς σκέψεις άλλων.
Δεύτερον, έχε μια δημιουργική διαφωνία. Προσέγγισε το θέμα με περιέργεια. Ίσως εγώ είμαι λάθος. Εάν δύο άνθρωποι διαφωνούν, ο ένας εξ αυτών, είναι πιθανότατα λάθος. Πως γνωρίζεις ότι αυτός, δεν είσαι εσύ; Για να βεβαιωθείς ότι δεν είσαι εσύ, να έχεις δημιουργική, ποιοτική διαφωνία βάσει λογικών επιχειρημάτων.
Τρίτον, εάν η διαφωνία παραμένει, θα πρέπει να έχεις μια διαδικασία για να ξεπεράσεις αυτό το κώλυμα. Δεν υπάρχει σχέση που που έστω κάποιες φορές, να μην παρουσιάζει διαφωνίες. Για μένα, υπάρχουν δύο μόνο πράγματα που θέλω από τους ανθρώπους και που θέλω να τους δίδω: λογική και να μελετούν με ανοιχτότητα αυτά που λέγονται, με σεβασμό προς τον άλλον. Εάν έχω αυτά τα δύο, μπορώ να έχω μια καλή σχέση με κάποιον.
Η ριζοσπαστική διαφάνεια, είναι σημαντική διότι διαφορετικά θα ‘περιστρέφεσαι’ χωρίς να πηγαίνεις μπροστά. Εάν θέσεις τα πάντα στο φως, μπορούν να διαμορφωθούν απόψεις. Εάν όμως κινείσαι πίσω από κλειστές πόρτες, αφενός δεν γνωρίζεις τι παίζει στην άλλη πλευρά, αφετέρου εναντιώνεται στο δρόμο προς την αξιοκρατία. Και βεβαίως, όταν εφαρμόζεις την ριζοσπαστική διαφάνεια, είναι λίγα αυτά τα άσχημα που τα διαχειρίζεσαι πίσω από κλειστές πόρτες.
ΕΡ.: Καλείτε τον εαυτό σας έναν “επαγγελματία στο να κάνει λάθη”. Όμως στον κόσμο δεν αρέσει να κάνει λάθη, όπως επίσης δεν τους αρέσει να συνδέονται με άλλους που κάνουν λάθη.
Dalio: Το σύστημά μας είναι κακό διότι στέκεται στο να επιβραβεύεις το να είναι κάποιος σωστός, και να τιμωρεί το να είναι λάθος. Η μάθηση πρέπει να ξεκινά από το να βγαίνεις έξω και να πειραματίζεσαι και να μαθαίνεις από τα λάθη σου και να δίδεις αξία στην διαδικασία του να είσαι λάθος. Ειλικρινά, αυτό είναι ο καλύτερος δάσκαλος. Τα λάθη είναι ο καλύτερος δρόμος για την γνώση.
Για να έχεις μια πολύ καλή ζωή, θα πρέπει να λαμβάνεις τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις— και δεν χρειάζεται να προέρχονται από εσένα. Σκεφτείτε σχετικά με τους καλύτερους ανθρώπους, που εκτιμάτε και που διαφωνούν μαζί σας. Να είστε δημιουργικά περίεργοι για τους λόγους τους, που διαφωνούν μαζί σας.
ΕΡ.: Μια κομβική αρχή σας, είναι να αναρωτιέστε “Πως γνωρίζω ότι είμαι σωστός” αντί του “Γνωρίζω ότι είμαι σωστός”. Μήπως αυτή σας η άποψη διαμορφώθηκε όταν το 1982 πιάσατε επαγγελματικά πυθμένα; Ήσασταν τότε νωρίς στην τρίτη δεκαετία της ζωής σας — έξυπνος, με εμπιστοσύνη στον εαυτό σας, πετυχημένος, και ένα κακό στοίχημα ‘βύθισε’ την επιχειρηματική σας δραστηριότητα.
Dalio: Είχε μια μεγάλη επίδραση. Τότε ήταν που μετασχηματίστηκα από το να λέω ‘Είμαι σωστός’ σε ‘Πως γνωρίζω ότι είμαι σωστός;’. Έπειτα έπρεπε να κάνω μια σειρά από άλλες επιλογές: Πως δεν θα το ξανακάνω; Έχω αυτή την φράση που μου αρέσει, ότι ο πόνος συν αντανακλαστικά, ισοδυναμεί με την πρόοδο. Με την λέξη αντανακλαστικά, εννοώ π.χ. το ένστικτό σου να αναρωτιέται, Τι θα πρέπει να κάνω διαφορετικά στο μέλλον;
Ανέπτυξα την ακόλουθη συνήθεια: πόνος, άφησέ το να περάσει, αλλά να μου επιτρέψω την δημιουργία ενός αντανακλαστικού με ανοικτό μυαλό. Αυτό που κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι, είναι όταν ο πόνος φύγει, να σταματούν να σκέφτονται σχετικά με αυτό — και το επόμενο τους χτυπά με τον ίδιο τρόπο.
ΕΡ.: Άλλη μία κομβική αρχή, είναι ότι δεν έχουμε κάτι να φοβόμαστε γνωρίζοντας την αλήθεια. Αυτό όμως είναι ένα χάπι που πολλοί δυσκολεύονται να καταπιούν. Γιατί είναι σημαντικό να το πράξουν;
Dalio: Οι άνθρωποι έχουν αυτά τα εμπόδια. Δεν θέλουν να κοιτάζουν τις σκληρές πραγματικότητες, όπως τις αδυναμίες τους. Η δύναμη του να γνωρίζεις τις αδυναμίες σου είναι πραγματικά μεγάλη. Γνωρίζοντας τι είναι αληθές, μπορείς να βρεις τους καλύτερους τρόπους για να διαχειριστείς μια δύσκολη κατάσταση. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει εσείς να βρείτε δυνάμεις όπου είσαστε αδύναμος · μπορείτε να δουλέψετε με κάποιον άλλο που είναι δυνατός εκεί που εσείς είστε αδύναμος και να λειτουργήσετε με έναν τρόπο που εντέλει να είναι επιτυχής. Έχω διαπιστώσει ότι όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν τις αδυναμίες τους και τους βάζεις να συνεργαστούν σε ομάδες, δεν είναι πρόβλημα, καθώς ο καθένας κάνει αυτά που μπορεί να κάνει.
ΕΡ.: Εσείς εξασκείστε τακτικά σε αυτό που καλείτε Υπερφυσικό Διαλογισμό. Πως σας κάνει να εστιάζετε;
Dalio: Βασικά δίδει ηρεμία και γαλήνη και ανοίγει την σύνδεση μεταξύ συνειδητότητας και υποσυνείδητου νου. Όταν βρίσκεσαι στην κατάσταση του υποσυνείδητου νου, εκεί είναι που επίσης, προέρχεται η δημιουργικότητα.
ΕΡ.: Αλλάζοντας την κουβέντα μας στις χρηματοοικονομικές αγορές, έχετε πει ότι οι τρέχουσες συνθήκες στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, δείχνουν το 1937. Τι σας φέρνει στο μυαλό εκείνη την περίοδο σε σχέση με την σημερινή κατάσταση;
Dalio: Η κρίση χρέους του 1929 έως1932 που οδήγησε σε μηδενικά επιτόκια, είχε βασικά την ίδια δυναμική με αυτήν της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008-09. Και στις δύο περιπτώσεις, η κεντρική τράπεζα εκτύπωσε πάρα πολύ χρήμα και αγόρασε χρηματοοικονομικά assets. Ώθησε τις τιμές των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων προς τα πάνω και μετέφερε χρήμα στην οικονομία. Είχαμε αγορές που ανέρχονταν και οικονομίες που ανέρχονταν. Και στις δυο περιπτώσεις, χτύπησαν μηδενικά επιτόκια. Και το 1937, η FED (δηλ. η αμερικάνικη κεντρική τράπεζα) άρχισε να σφίγγει την νομισματική της πολιτική.
Την ίδια στιγμή, το χάσμα στον πλούτο αυξήθηκε πολύ. Σήμερα η καθαρή αξία του κορυφαίου 1% του πληθυσμού ισούται με το 90% του πληθυσμού, ξεκινώντας από τα κάτω. Η τελευταία φορά που συνέβη κάτι τέτοιο ήταν την περίοδο 1935-40. Τα χάσμα στον πλούτο είναι από τα μεγαλύτερα οικονομικά θέματα των καιρών μας. Ρίξτε μια ματιά στο 60% του πληθυσμού ξεκινώντας από τα χαμηλά εισοδήματα, από κάτω, δηλαδή της πλειοψηφίας του πληθυσμού· η οικονομία είναι χάλια. Δεν παρουσιάζει αύξηση εισοδήματος. Οι βαθμοί θνησιμότητας αυξάνουν λόγω ναρκωτικών, κακού τρόπου ζωής και αυτοκτονιών.
Είμαστε λοιπόν στο ανάλογο σημείο που η FED αρχίζει να σφίγγει την νομισματική της πολιτική. Έχουμε ένα μεγάλο χάσμα όσον αφορά τον πλούτο. Και έχουμε και λαϊκισμό. Ο κόσμος το 1937 είχε πολλούς λαϊκιστές πολιτικούς ηγέτες. Ένας λαϊκιστής ηγέτης είναι κάποιος που έχει δυνατή προσωπικότητα, που βρίσκεται σε μάχη με έναν τομέα ενάντια σε έναν άλλον τομέα. Οι λαϊκιστές ηγέτες τείνουν να είναι περισσότερο εθνικιστές, περισσότερο προστατευτικοί προς τις οικονομίες τους και περισσότερο μιλιταριστές. Κατά την διάρκεια μιας τέτοιας περιόδου, είναι περισσότερο πιθανό να έχεις και πολεμικκή σύγκρουση.
Την ίδια στιγμή έχουμε πολλές υποχρεώσεις που πιθανότατα δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν — έναν συνδυασμό χρέους, συντάξεων και υποχρεώσεων προς το ασφαλιστικό και νοσηλευτικό σύστημα.
Συνεπώς εδώ, εντοπίζουμε ένα ασύμμετρο ρίσκο προς τα κάτω. Δεν χρειάζεται να έχουμε γύρισμα στην οικονομία. Τώρα που οι καιροί είναι καλοί, πρέπει να βλέπεις που εντοπίζονται οι εστίες προβλημάτων.
Τώρα λοιπόν είναι ο καιρός για να είσαι προσεκτικός.
ΕΡ.: Ποια η άποψή σας για την FED που δείχνει να υιοθετεί μια επιθετικότερη στάση όσον αφορά στα επιτόκια και το μάζεμα της ποσοτικής χαλάρωσης;
Dalio: Δεν νομίζω ότι η FED θα υλοποιήσει, όπως ακριβώς σχεδιάζουν και εκτιμούν. Ακριβώς όπως στο παρελθόν. Νόμιζαν ότι θα αύξαναν τα επιτόκια, και ποτέ δεν το έκαναν διότι οι καταστάσεις δεν παρήγαγαν τον πληθωρισμό που ανέμεναν.
Καθώς προχωρούμε, αυτό για το οποίο μιλάνε, είναι η πώληση πολλών ομολόγων, κάτι που θα ισοδυναμεί με το 2,5% του ΑΕΠ σε ομόλογα. Μιλάμε για πολλά ομόλογα. Επιπρόσθετα, πρόκειται να έχουμε αυξανόμενα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού, το οποίο συνεπάγεται πώλσηση περισσότερων ακόμα ομολόγων. Και δεν φαίνεται να έχουμε μια εκτίναξη στην ανάπτυξη. Συνεπώς, είναι καιρός για να είναι κανείς προσεκτικός.
ΕΡ.: Τι μπορούν να μάθουν οι επενδυτές από All Weather fund της Bridgewater, το οποίο είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει σε οποιοδήποτε σενάριο παίζει διεθνώς;
Dalio: Ισορροπία. Το να γνωρίζεις πώς να πετύχεις την ισορροπία σε ένα χαρτοφυλάκιο.
Θα πρέπει να ξέρεις τι και που είναι το ουδέτερο. Σπάω τα διάφορα assets σε τέσσερα κουτιά και με δύο επιρροές — πληθωρισμός και ανάπτυξη. Πάνε είτε πάνω, είτε κάτω. Για παράδειγμα, εάν η οικονομία πάει κάτω και ο πληθωρισμός πέφτει, ξέρω ότι τα ομόλογα θα τα πάνω σχετικά καλά. Εάν ο πληθωρισμός και η ανάπτυξη ξεπεταχθούν, ξέρω ότι τα ομόλογα θα τα πάνε άσχημα. Τοποθετώ 25% της έκθεσής μου σε τοποθετήσεις με ρίσκο, σε κάθε ένα από αυτά τα κουτιά.
Υπάρχουν δε, τέσσερα περιβάλλοντα: ανάπτυξης/πληθωρισμού και ανάπτυξης/ύφεσης. Τώρα λέω, τι assets θα χωράνε καλύτερα εκεί; Εάν η ανάπτυξη είναι ταχύτερη από τις εκτιμήσεις, γνωρίζω ότι οι μετοχές θα τρέξουν. Ο πληθωρισμός; Θα έχω ομόλογα, κρατικά ομόλογα, εάν ο πληθωρισμός πέσει και μειωθεί και η ανάπτυξη.
Ο αντικειμενικός μου στόχος είναι να πετύχω ισορροπία. Κάποιος μπορεί να το κάνει με το να κοιτάζει παλαιότερους συσχετισμούς. Ο λόγος που εγώ δεν το κάνω, είναι ότι οι συσχετισμοί συμβαίνουν υπό ορισμένες αιτίες. Δεν έχω λοιπόν προκαταλήψεις όσον αφορά στα περιβάλλοντα. Θέλω να πετύχω ισορροπία.
Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν επενδυτές, είναι να κοιτάζουν στις πρόσφατες εμπειρίες τους και να υποθέτουν ότι το μέλλον θα είναι παρόμοιο με το παρελθόν.
ΕΡ.: Η δημοτικότητα του index investing αυξάνεται ραγδαία και με απροσδόκητο ρυθμό. Είναι εκτεθειμένοι οι επενδυτές που το ακολουθούν σε μεγάλο κίνδυνο σχετιζόμενο με την αγορά;
Dalio: Το κάνω αυτό για περίπου 50 χρόνια. Έχω δει το indexing και το active investing, να πάνε και να φεύγουν. Το να τα καταφέρνεις καλύτερα από την αγορά, είναι ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, το οποίο σημαίνει ότι πάντα θα υπάρχουν εξυπνότεροι άνθρωποι που θα τα καταφέρνουν καλύτερα από τον μέσο όρο. Το δύσκολο ερώτημα είναι, μπορείς να επιλέξεις τους νικητές;
Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι επενδυτές, είναι να κοιτάζουν τις πρόσφατες εμπειρίες τους και να υποθέτουν ότι το μέλλον θα είναι παρόμοιο με το παρελθόν.
Συνιστώ το indexing για αυτούς που δεν έχουν τα προσόντα να επιλέξουν τους νικητές. Αλλά ακόμα και τότε, πρέπει να καταλάβεις πώς να δημιουργείς ένα ισορροπημένο χαρτοφυλάκιο δεικτών. Τείνουν να έχουν χαρτοφυλάκια που είναι πολύ συγκεντρωμένα, που θα τα πάνε καλά όταν η οικονομία πάει καλά αλλά θα τα πάνε άσχημα όταν η οικονομία πάει άσχημα. Και δεν σκέφτονται αρκετά σχετικά με τις υποχρεώσεις τους. Σε τι θα ξοδέψουν τα χρήματα; … και πότε;
